Akademik dünya için büyük tehlike: “Predatory Journal”
2011 y?l?nda yaln?zca 18 adet sahte akademik dergi bulunurken, bu rakam 2021’de 15 binin üstüne ç?km?? durumda. “Predatory Journals” olarak adland?r?lan sahte dergiler, özellikle meslek hayat?na yeni ba?layan genç akademisyenler ve kariyerleri için büyük tehlike olu?turuyor.
Bilginin bas?l? ortamdan s?yr?l?p elektronik ortamda kaydedilmesi ve internet sayesinde h?zla payla??lmas?, birtak?m sorunlar? da beraberinde getiriyor. Bilginin üretim h?z? kadar do?rulu?u ve güvenirli?i de bir o kadar önemliyken, bu güvenirli?i yay?nc?l?k sektöründe bilimsel dergiler üstleniyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi Ö?retim Görevlisi ve Teknik Editör Beyhan Karpuz, “Predatory Journals” olarak adland?r?lan sahte dergilerin özellikle meslek hayat?na yeni ba?layan genç akademisyenler ve kariyerleri için tehlike olu?turdu?unu ve bilimsel bilginin ?????na gölge dü?ürdü?ünü belirtiyor.
En büyük amaç maddi kazanç
Predatory journal olarak adland?r?lan ve Türkçe’de sahte, ya?mac? veya avc? dergi gibi farkl? anlamlar içeren kavram?n, anlam bak?m?ndan tam bir kar??l???n?n olmad???n? belirten Beyhan Karpuz, predatory journal ad? alt?nda ifade edilen yay?n gruplar?n?n çok farkl? biçimlerde yap?land?r?labildiklerinin alt?n? çiziyor ve bu yay?nlar?n en büyük amac?n?n maddi kazanç oldu?unu vurguluyor.
?ki farkl? kategoriye ayr?l?yor
Ö?retim Görevlisi Beyhan Karpuz, predatory journal kavram?n?n iki fakl? kategoride s?n?fland?r?labilece?ini dile getirirken, ilk kategoride bilim camias? taraf?ndan tan?nan yay?nevleri bünyesinde yay?mlanan, indeksli dergilerin içeri?inin kopyalanmas? ve siber sald?r?larla ele geçirilmesi yer al?yor. Bu sayede kullan?c?lar üzerinde orijinal derginin web adresine benzer isimler al?narak ya da link adresleri k?r?larak farkl? alg?lar yarat?labiliyor. ?kinci kategoride ise herhangi bir yay?n kalitesi ya da hakemlik süreci olmayan yay?n gruplar? yer al?yor. Bu yay?nlar bilimsel makaleleri yay?mlama noktas?nda yüksek ücretler talep ediyor ve yay?nlar?n?z?n bir hakem süreci olmad??? için akademik kariyere herhangi bir olumlu etkisi bulunmuyor.
Akademisyenlerin bilgiye eri?im davran??lar?n? takip ediyorlar
Beyhan Karpuz’a göre sahte dergiler teknolojiyi, güncel e?ilimleri ve ara?t?rmac?lar?n bilgi arama davran??lar?n? yak?ndan takip ediyor. Sahte dergiler ço?u ara?t?rmac?n?n bilgiye eri?imde kütüphane yerine arama motorlar?n? kulland???n?n bilincinde. Bu noktada sahte dergiler e-posta davetiyeleri ve yönlendirici linkler ile ara?t?rmac?lara ula??yor.
Say?lar? her geçen gün art?yor
Beyhan Karpuz, Beall’s List’in 2011 y?l?nda yay?nlanan raporuna göre yaln?zca 18 adet sahte derginin bulundu?unu, bu rakam?n Cabell’s List’in 2021’de yay?mlad??? raporda ise 15 bin 208’e ula?t???n? belirtiyor. Karpuz, bu say?n?n her geçen gün artt???n? da ifade ediyor. ?nternet üzerinde yay?mlanan bilgilerin herhangi bir denetim sürecine tabi tutulmad???n? dile getiren Karpuz, artan dergi say?lar?yla birlikte kontrol mekanizmas?n?n zay?flad???n? öne sürüyor. Karpuz, bir bilimsel derginin yay?mlanma sürecini ve baz? disiplinlere özgü durumlar?n? göz önüne alarak yay?n periyodlar?na dikkat edilmesi gerekti?ini ve çok disiplinli yay?nlara ?üpheyle yakla??lmas? gerekti?ini vurguluyor.
Bilgilerin teyit edilmesi gerekiyor
Akademisyenlerin öncelikle alan dergilerine ve bu dergilerin yay?n süreçlerine hâkim olmas? gerekti?ini ifade eden Karpuz, ara?t?rmac?lar?n bilimsel yay?nc?l?k ve akademik yaz?mla ilgili yeterli hissetmedi?i alanlarda mutlaka kendini geli?tirmesi ve e-posta yolu ile gelen davetiye mesajlar?na ?üpheyle yakla?mas? gerekti?ini belirtiyor. Karpuz ayr?ca, yay?nlarla ilgili bilgilerin de teyit edilmesinin büyük önem ta??d???n? sözlerine ekliyor.