A?I ZORUNLU OLAB?L?R M??
A?? olmayanlar için getirilen k?s?tlamalar çe?itli hak ihlallerini de beraberinde getirmektedir. Olu?an bu hak ihlallerini her hukuki durum için ayr? ayr? de?erlendirmek gerekir. Ki?inin vücut dokunulmazl??? en önemli temel haklardan olup gerek anayasa ile gerekse insan haklar? sözle?mesi ile güvence alt?na al?nm??t?r. Ki?inin vücut bütünlü?üne dokunulabilmesi ancak kanunda yaz?lmas? ve zorunluluk halinin bulunmas? ile mümkündür.
?ahsi görü?ümüz zorunlu a??lama karar?, dünya çap?nda milyonlarca insan?n ölümüne sebep olmu? salg?n bir hastal???n önüne geçebilmek ad?na al?nmak istenmekte olup, bu noktada da anayasan?n zorunluluk hali ko?ulunu kar??lamaktad?r. Bu durumun yan? s?ra temel hak ve özgürlüklerin ancak sava?, seferberlik, s?k? yönetim ve ola?an üstü hal durumunda k?smen veya tamamen durdurulabilece?i Anayasa madde 15’de aç?kça belirtilmektedir. Yani maddi ve manevi bütünlük ancak bu durumlarda ihlal edilebilir. Bu do?rultuda a?? zorunlulu?u getirilebilmesinin anayasa ihlali olmamas?n?n, ola?anüstü hal ilan? ile mümkün olabilece?i sonucuna ula??l?r. Ayr?yeten zorunlu a??lama konusunda bir kanuni dayanak bulunmad???ndan, kanunda aç?k bir düzenleme yap?lmad??? sürece a??lama zorunlu tutulamaz. Yine de ölüm riskinin ciddi boyutlarda oldu?u bu hastal?k için idarenin bir düzenleme yaparak a??lamay? zorunlu hale getirmesi mümkündür.
??veren a?? olmayan çal??an?n? i?ten ç?karabilir mi?
A?? zorunlulu?unun hukuki boyutunu genel olarak de?erlendirdikten sonra, gündemin en çok konu?ulan konular?ndan biri olan ??verenin a?? olmayan çal??an? i?ten ç?karabilmesinin mümkün olup olmad???n? i? hukuku ve anayasa kapsam?nda de?erlendirmek gerekir. ??veren, i? yerinde çal??anlar?n?n her türlü güvenli?ini sa?lamak durumundad?r.
Gerek çal??ma ko?ullar?n?n standartlara uygun olmas? gerekse i? sa?l??? ve güvenli?i aç?s?ndan her tür önlemin i?veren taraf?ndan sa?lanmas? gerekmektedir. Bu durum anayasan?n 56. Maddesinde “herkes, sa?l?kl? ve dengeli bir çevrede ya?ama hakk?na sahiptir” ?eklinde düzenlenmi?tir. Covid-19 virüsüne kar?? da i?veren bütün önlemleri almal? ve a?? için gerekli bütün imkanlar? çal??anlar?na sunmal?d?r. Kanun, ald??? bu tedbirlere ra?men çal??an? a?? olmay? reddeden i? verene i? akdini i? güvenli?i nedeniyle feshetme hakk? tan?r. Bu fesih geçerli nedene dayal? fesih olarak yap?l?r. Hakl? fesihten farkl? olarak k?dem ve ihbar tazminat? gibi haklar i?çiye ödenmek zorundad?r. Peki bu durum anayasaya ve insan haklar?na uygun mudur? ?ahsi fikrim s?rf a??lanmad??? gerekçesiyle bir ki?iyi i?ten ç?karmak ki?ilik haklar?n?n zedelenmesine sebebiyet vermektedir. Çünkü bilindi?i üzere TMK madde 23’de “yaz?l? r?za üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin al?nmas?, a??lanmas? ve nakli mümkündür. Ancak, biyolojik madde verme borcu alt?na girmi? olandan edimini yerine getirmesi istenemez; maddi ve manevi tazminat isteminde bulunulamaz” denmektedir. Bunun sonucunda da bir kimseyi zorla a??lamak ki?ilik haklar?na sald?r? niteli?i ta??r. Ki?ilik haklar? anayasa ile teminat alt?na al?nd??? için de ki?inin a??ya zorlanmas? aksi halde i? akdine son verilmesi Anayasaya ayk?r?l?k te?kil edecektir.
E?itim hakk?na s?n?rland?rma getirilebilir mi?
Konuyu e?itim aç?s?ndan da de?erlendirecek olursak a?? olman?n kural haline getirilmesi ile e?itim hakk?na bir s?n?rland?rma getirilirse, e?itim hakk?n?n bir kamusal hak olmas? sebebiyle madde 45 gere?ince anayasay? ihlal sonucu do?uraca?? a?ikard?r. Ayr?ca özellikle 18 ya? alt? çocuklar için dü?ük de olsa a??n?n riskli sonuçlar? ortaya ç?kabilece?i göz önüne al?nd???nda vücut bütünlükleri tehlike alt?nda olabilece?inden madde 17 gere?ince anayasal hak ihlalinden söz edilecektir.