Covid-19 enfeksiyonu sonras? zatürre geli?me riski yüksek
Zatürre, ülkemizde en çok öldüren 10 hastal?k içinde ilk 3 s?ray? al?yor. 12 Kas?m Dünya Zatürre Günü vesilesiyle Dokuz Eylül Üniversitesi T?p Fakültesi Gö?üs Hastal?klar? Anabilim Dal? Ö?retim Üyesi ve Türk Toraks Derne?i Solunum Sistemi ?nfeksiyonlar? Çal??ma Grubu Üyesi Prof. Dr. O?uz K?l?nç zatürre hastal??? hakk?nda önemli bilgiler payla?man?n yan? s?ra Covid-19 döneminde zatürre a??s? olman?n önemine de de?indi.
Uzmanlar öneriyor: Covid-19 döneminde zatürre a??s? olunmal?
Özellikle 65 ya? üzerinde ba????kl?k dü?üyor. Ya?lanma nedeniyle de zatürreye yatk?nl?k art?yor. Dolay?s?yla zatürre hem ya?l?larda hem kronik hastal?klarda en çok öldüren hastal?klar?n ba??nda geliyor.
Kronik hastal?klar zatürreye zemin haz?rl?yor
Dokuz Eylül Üniversitesi T?p Fakültesi Gö?üs Hastal?klar? Anabilim Dal? Ö?retim Üyesi Prof. Dr. O?uz K?l?nç: “Akci?erin süngersi k?sm?nda olan mikrobik iltihaba pnömoni yani zatürre diyoruz. Akci?erlerimizde alveol dedi?imiz hava keseciklerimiz var, mikroplar?n oraya ula?mas? nedeniyle içlerinde iltihapl? s?v? birikiyor. Asl?nda hepimiz akci?erlerimize mikrop kaç?r?yoruz ama savunma hücrelerimiz, ba????kl?k sistemimiz bu mikroplar?n zatürre olu?turmas?na müsaade etmiyor. Ancak ba????kl???m?z? bask?layan bir durum söz konusuysa, savunma hücrelerimizi y?pratt?ysak akci?erdeki hava keseciklerine ula?an mikroplar orada zatürreyi olu?turmak için ortam buluyorlar. Savunma yapacak hücrelerimizi bozan ?eylerin ba??nda ise sigara geliyor. Sigara ba?ta olmak üzere her türlü tütün ürünü savunma hücrelerini ve hava yollar?m?zda siliya dedi?imiz tüycüklerin fonksiyonlar?n? bozuyorlar. Yine s?v?sal ba????kl???m?z? sa?layan baz? maddeler var. Bunlar?n üretimini bozuyorlar. Bunlar?n d???nda baz? kronik hastal?klar da mekanizmalar? bozabiliyor. Bu kronik hastal?klar KOAH, ast?m, bron?ektazi, akci?er kat?la?mas? gibi akci?er hastal?klar?, bunun yan?nda kronik böbrek hastal?klar?, kronik kalp hastal?klar?, kalp yetmezli?i, kalp damarlar?n?n t?kal? olmas? gibi durumlar ve ?eker hastal???d?r diyen Prof. Dr. O?uz K?l?nç: “Ba????kl?k sistemini zay?flatan baz? tedaviler de var; kortizon tedavisi hap ?eklinde ya da i?ne ?eklinde uzun süreli yap?l?rsa, yine kanserler nedeniyle yap?lan ya da ba?ka romatizma hastal?klar? nedeniyle yap?lan ba????kl??? bask?layan tedaviler var. Bu tedavilerde ba????kl??? bask?lay?c? mekanizmalar? bozuyorlar ve zatürrenin olu?mas?n? kolayla?t?r?yorlar.”
KOAH'l? hastalarda zatürre riski 7-10 daha fazla
KOAH'l? hastalarda zatürre riskinin 7-10 kat fazla oldu?unu biliyoruz diyen Prof. Dr. O?uz K?l?nç: “Bron?ektazi ve ast?mlarda 2-3 kat fazla oldu?unu biliyoruz. Bu zatürrelerin ço?u da bizim pnömokok dedi?imiz bakteri taraf?ndan olu?turuluyor. Kana kar??t???nda çok ölümcül seyreden bir bakteri.”
Bu hastalarda zatürre geli?ti?inde solunum yetmezli?i, hastadaki di?er hastal?klar?n durumunu da a??rla?t?rabiliyor diye uyaran Prof. Dr. K?l?nç: “Mesela kalp yetmezli?i olan bir hasta zatürre oldu?unda kalp yetmezli?inin ?iddeti de artabiliyor. Yine ?eker hastas?ysa, hastan?n ?ekeri kontrolden ç?k?p ki?iyi ?eker komas?na sokabiliyor. Böbrek yetmezli?i varsa böbrek yetmezli?inin a??rla?mas? ve diyalize kadar giden böbrek bozukluklar?na sebep olabiliyor. Yani hem ki?inin mevcut olan altta yatan hastal?klar?n?n a??rl???n? art?r?yor hem de kendisiyle ilgili ölüme varan ciddi s?k?nt?lar olu?turabiliyor. Solunum yetmezli?ine yol açarsa suni akci?er dedi?imiz makinalara ba?lanarak hastalar?n tedavi olmalar? gerekebiliyor. 10 hastan?n 3'ünü öldürecek ?ekilde olumsuz bir tablo ortaya ç?k?yor.
Covid-19 enfeksiyonu sonras? zatürre geli?me riski yüksek
Pandemiyi olu?turan mikrobun bakteri de?il virüs oldu?unu hat?rlatan Prof. Dr. O?uz K?l?nç: “ Virüs enfeksiyonlar? zatürre yapan mikroplar?n daha kolay zatürre yapmas? için akci?eri haz?r hale getiriyorlar. Mesela grip geçirmi? bir insan?n bakteriyle zatürre geçirme oran? 100 kat daha fazla. O nedenle de virüs enfeksiyonlar? Covid-19 da dâhil olmak üzere geçirildikten sonra arkas?ndan pnömokok dedi?imiz bakteri kaynakl? zatürre gelme ihtimali yüksek. Özellikle kronik hastal?klar? olanlar ve 65 ya? üstü ki?iler için.”
Risk gruplar? zatürre a??s? oldu?unda risk yar? yar?ya azal?yor
Mikrobik zatürreler önlenebilir diyen Prof. Dr. O?uz K?l?nç: “Tamamen %100 önlenmesi mümkün de?il ama önlenebilir hastal?klar olarak kabul ediyoruz. Bu mikroplara kar?? yap?lm?? a??lar var. Bu a??lar yap?ld???nda yar?dan fazlas?n?n olmas?n? engelleyebiliyor. Risk gruplar?nda yap?ld???nda zatürre riskini yar? yar?ya azaltabiliyor. Covid-19 için olma riskini azaltacak ?ey ?u an için maske takmak, el hijyenine dikkat etmek ve birbiriyle olan fiziksel mesafeyi uzatmak. Maalesef henüz Covid-19'dan koruyan bir a?? yok. Çal??malar? var ama toplumun yayg?n olarak kullanmas?n? sa?layacak çal??malar tamamlanm?? de?il. Önümüzdeki aylarda, y?l?n ilk çeyre?inde gelme ihtimali olan a??lar var.”
Pnömokok zatürresine kar?? en büyük silah a??
Kronik hastalarda ya da 65 ya? üstünde hem grip hem zatürre a??s? olmas? pnömokok ve influenza zatürresinin engellenmesini sa?layan ?u anda elimizdeki en güçlü silah diye vurgulayan Prof. Dr. O?uz K?l?nç sözlerine ?öyle devam etti: “Bu a??lar?n bu risk gruplar?na mutlaka yap?lmas? gerek. Zatürre a??s? devletin Aile Sa?l??? Merkezleri'nde ve a?? poliklini?i olan kurumlarda 65 ya? üstündeki tüm bireylere ve 65 ya??n alt?nda olup diyabet, kronik akci?er hastal???, kronik kalp hastal???, kronik böbrek yetmezli?i, ?eker hastal??? gibi e?lik eden hastal??? olan vatanda?lara ücretsiz yap?lan ya?am boyu koruyuculu?u olan bir a??. Zatürre a??s?n? bir kez yapmak yeterli oluyor. Ama grip a??s?n? her y?l tekrarlamak gerekiyor. Gerekli a??lar yap?l?rsa hastalar?n ya?am?n? riske eden ya da hastal?klar?n a??rla?mas?na neden olan zatürrelerin azalaca??n? biliyoruz. Kronik hastal??a sahip ki?iler veya sa?l?kl? 65 ya? üstü ki?ilere zatürre a??s? yap?lm??sa Covid-19 geçirdiklerinde bakteriye ba?l? zatürre geli?me riski azalabilir.”