Cumhurba?kan? Erdo?an, Marmara Denizi’ndeki müsilaj meselesinin çözümü için toplant? gerçekle?tirdi
Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an, Marmara Denizi'nde görülen müsilaj sorununun çözümü için Yüksekö?retim Kurulu (YÖK) taraf?ndan olu?turulan akademik heyetin kat?l?m?yla düzenlenen toplant?ya ba?kanl?k etti.
Cumhurba?kanl??? Külliyesi’ndeki toplant?da, denizlerdeki müsilaj sorununun çözümüne yönelik bilimsel yöntemler masaya yat?r?ld?. Cumhurba?kan? Erdo?an, YÖK Ba?kan? Prof. Dr. Yekta Saraç ba?kanl???ndaki uzman akademik heyetin müsilaj konusundaki bilimsel ara?t?rmalar?n? ve çözüm önerilerini tek tek dinledi.
Cumhurba?kan? Erdo?an, toplant?da yapt??? konu?mada, hükümet olarak son günlerde Marmara Denizi'nde ortaya ç?kan müsilaj sorununu ilk andan itibaren yak?n takibe ald?klar?n?, Çevre ve ?ehircilik Bakanl??? ile TÜB?TAK ve di?er ilgili kurumlar? hemen harekete geçirdiklerini ifade etti.
Denizdeki geli?meler mercek alt?na al?n?rken, karada da tüm at?k su ve kat? at?k tesislerindeki denetimlere h?z verdiklerini vurgulayan Cumhurba?kan? Erdo?an, ?unlar? söyledi:
"Yine birkaç gün önce bilim insanlar?m?z?n, kurum temsilcilerimizin, sivil toplum kurulu?lar?m?z?n ve belediye yetkililerinin kat?l?m?yla geni? kapsaml? bir isti?are toplant?s? Kocaeli'de düzenlendi. Marmara Denizi Koruma Eylem Plan?m?z? da milletimizle payla?t?k. Deniz temizli?ine ili?kin genelgemizi de Marmara'daki illerimize gönderdik. Sal? günü itibar?yla birçok farkl? bölgede karadan ve denizden temizlik çal??malar?na ba?land?."
Cumhurba?kan? Erdo?an, YÖK öncülü?ünde yap?lacak katk?lar?n sorunun çözümü konusunda büyük önem ta??d???n?, müsilaj meselesini ve denizlerdeki kirlili?i ortadan kald?rmak için bilimin ve bilim insanlar?n?n tavsiyelerinin kendilerine yol gösterici olaca??n? belirtti.
Müsilaj sorununun çözümüne yönelik akademik çal??malar?n de?erlendirildi?i toplant?n?n sonuç bildirgesi de yay?mland?.
Sonuç bildirgesi
Bildirgede, denizlerin birçok canl? için mükemmel bir ekosistem olmas?n?n yan?nda insanl?k için en kaliteli g?da temin ambarlar? olarak bilindi?i, ekolojik ve ekonomik önemi nedeniyle deniz kaynaklar?n?n bilinçli kullan?m? ve sürdürülebilirli?inin sa?lanmas?n?n büyük önem ta??d??? belirtildi.
?nsan kaynakl? tehditlerin yo?unlu?u ve da??l?m?n?n ?u anda insanl?k tarihinde görülmemi? seviyelere ula?t??? vurgulanan bildirgede, ?u ifadelere yer verildi:
"Marmara Denizi'nde son y?llarda gerek insan kaynakl? gerek do?al birtak?m bask?lar mevcuttur. Bu bask?lar? olu?turan nedenler artan s?cakl?k, oksijen azalmas?, okyanus asitlenmesi, karasal girdiler (at?k su, besin elementi), a??r? avlanma, kirlilik, istilac? türler, gemicilik faaliyetleri... Marmara Denizi'miz dört havza ile çevrelenmi?tir. Toplam k?y? ?eridi 240 kilometredir. Özellikle, yüksek deniz suyu s?cakl???, rüzgars?z ve sakin hava ko?ullar?nda ve yüksek karasal girdiler müsilaj yap?y? görme olas?l???n? art?rmaktad?r. Müsilaj yap?, dünya denizlerinde her yerde bulunabildi?i gibi, Marmara Denizi'nde de gözlenmektedir. Marmara Denizi'nin bir iç deniz olmas?, dar geçitli bo?azlar ile di?er denizlerle ba?lant?s?n?n k?s?tl? olmas?, bölgedeki artan nüfus yo?unlu?u, yeterli düzeyde ar?t?lmayan ve de?arjlar? k?smen kontrolsüz yürütülen evsel ve endüstriyel at?klara maruz kalmas?, deniz tarama ve bo?altma faaliyetleri ile k?y? dolgu alanlar?na ba?l? habitat kayb?, a??r? ve kontrolsüz avc?l?k ve iklim de?i?ikli?ine ba?l? deniz suyu s?cakl?klar?n?n artmas? gibi nedenlerle bu tek hücreli canl?lar kendileri için de?i?en ortam ko?ullar?na tepki göstermeye ba?lam??, normalden fazla ve/veya h?zl? ?ekilde hücre içi organik yap?daki s?v?lar?n? bo?altma yoluna gitmi?lerdir."
Bildirgede, Marmara Denizi gibi yar? kapal? denizlerde sürekli olarak yap?lan at?k su bo?alt?mlar?n?n kirletici yükü art?rd??? ve bu durumun a??r? üretime sebep olabildi?i ifade edildi.
Özellikle azot ve fosforca zengin besin elementi girdisi ile durgun hava ?artlar? ve s?cakl?k art???yla tek hücreli canl?lar?n say?s?n?n ve müsilaja yol açan hücre içi salg?s?n?n a??r? artt???na dikkat çekilen bildirgede, ?u tespitlere yer verildi:
"Çe?itli kirleticilerle zengin müsilaj, deniz dibine inerek bentik fauna ve floran?n yap?s?n? bozmakta ve orada ya?ayan canl?lar?n ya?am?n? s?n?rland?rmaktad?r. Olu?an müsilajl? kitle içerisinde a??r metallerin de birikebilme oran? oldukça yüksektir. Ayr?ca Marmara Denizi alt sular?n?n oksijence oldukça fakir oldu?u dü?ünüldü?ünde, organik maddece çok zengin bu malzemenin bakteriyel tüketim ile oksijenin daha da azalmas?na neden olaca?? bilinmektedir. Türkiye nüfusunun önemli bir bölümünün Marmara Denizi’nin etraf?ndaki büyük illerde ya?amas?, endüstriyel faaliyetlerin önemli bir bölümünün bu bölgede bulunmas?, Karadeniz ülkelerinin deniz ta??mac?l???nda Marmara Denizi'ni kullanmas?, az da olsa turizm amaçl? kullan?lmas? Marmara Denizi'nin sosyo-ekonomik önemini de art?rmaktad?r. Çanakkale ve ?stanbul bo?azlar? ile birlikte Türk Bo?azlar Sistemi'ni (TBS) olu?turan Marmara Denizi'nde özellikle son y?llarda artan deniz trafi?i ve ?stanbul Bo?az? üzerinden gelen Karadeniz kökenli kirleticiler bu bask?y? daha da artt?rmaktad?r."
Bildirgede, küresel ?s?nman?n etkisiyle özellikle son 10 y?lda Marmara Denizi yüzey ve alt tabaka sular?n?n s?cakl???n?n daha h?zl? artt??? vurguland?.
Deniz canl?lar?n?n stres sonucu olu?turduklar? müsilaj gibi a??r? do?a olaylar?n?n küresel ?s?nmayla 1950'li y?llardan itibaren di?er denizlerde oldu?u gibi Marmara Denizi'nde de giderek artan s?kl?kla olu?tu?unun gözlendi?i belirtilen bildirgede, bu sorunlar?n do?ru anla??labilmesi için birçok farkl? disiplinde uzman bilim insan?n?n gerek gözlem gerekse öngörü kabiliyeti olan modellerle bu sorunlara yakla?mas? gerekti?i aktar?ld?.
Müsilaj gibi öngörülmesi zor problemler üzerine denizlerin o?inografisi do?ru anla??lmadan çözüm önerisi sunma ve geli?tirmenin mümkün olmad???na i?aret edilen bildirgede, "Örne?in Marmara Denizi'nde uzun süredir insan kaynakl? karasal girdilerden (besin tuzlar?, a??r metaller) ve iklim sebebi ile denizde s?cakl?k art??? ve ak?nt? sistemlerinde de?i?imlerden dolay? oksijen azalmas? artarak sürmekte ve bununla birlikte biyoçe?itlilik kayb? da deniz ekosistemini savunmas?z b?rakmaktad?r ve müsilaj, zararl? alg art???, deniz anas? istilas?, toplu bal?k ölümleri gibi olaylar?n ya?anmas? esas?nda kaç?n?lmaz olmu?tur." ifadeleri kullan?ld?.
Deniz ve su biliminin görece genç bir bilim olmas?na ra?men, bugün do?a bilimleri içinde yo?un katk?ya ve öneme sahip bir bilim dal? olarak ortaya ç?kt??? vurgulanan bildirgede, ?unlar kaydedildi:
"Deniz ve su biliminin bu süreçte temel bilim (fizik, kimya, biyoloji, matematik) deste?i ve di?er iklim bilimleri (meteoroloji, klimatoloji, ekoloji, paleontoloji, vs.) ile amaç ve kapsam örtü?mesi artm??t?r. Böylece sa?lanan bilgi ve yeteneklerle çevresel yöneti?ime katk?da bulunulmak suretiyle gelecekte de topluma hizmet edilecektir. Bu nedenle deniz bilimini geli?tirme faaliyetleri bütünüyle gelece?e yat?r?md?r, ya?am kayna?? denizlere bilimle sahip ç?kmakt?r. Denizler bütünlükçü ?ekilde çal???lmad??? sürece denizlerle ilgili karma??k problemlere çözüm getirmek mümkün de?ildir. Deniz ve su bilimleri gibi çok disiplinli ve yüksek teknoloji gerektiren alanlar, gerçek manada gözlem sistemleri, laboratuvarlar ve gemi gibi altyap?lara ihtiyaç duyarlar. Deniz bilimlerinde problemler rutin izleme ötesinde interdisipliner çal??malar konusunda uzmanla?m?? akademisyenler taraf?ndan ele al?narak çözüme ula?t?r?labilir. Bu nedenle, deniz bilimleri ve su bilimleri alanlar?n?n akademideki yeri daha da güçlendirilmelidir. Gezegenimizin ya?anabilirli?inde hayati bir rolü olan denizlerin bu rolü oynamas?n? sa?layan tüm süreçleri bütünle?ik olarak kavrayabilen, ara?t?rabilen ve yeni bilgiler üretebilen bilim insanlar?n?n yeti?tirilebilmesi önemlidir. YÖK’ün son y?llarda ilgili lisans programlar?na kaydolan ö?rencilerin desteklenmesine yönelik giri?imleri daha ileri a?amalara da ta??nmal?d?r.
Ekonomik kaynaklar?yla, kirlilik ve ekosistem problemleriyle, bütün sorumlulu?u yaln?zca bize ait olan Marmara Denizi’nde yap?lacak faaliyetlerin tamam?n?n planlanmas?nda deniz ekosisteminin sa?l?kl? olmas? birinci planda tutularak bütün payda?lar?n yarar?na olmas? gözetilmelidir. Marmara Denizi ekolojisi dayan?kl?l???n? yitirmi?tir ve d?? etkenlere kar?? korumas?z bir hale gelmi?tir. Müsilaj?n ötesinde Marmara Denizi’nde ?u anda zararl? alg, deniz anas? a??r? art??lar?, hidrogen sülfür olu?umu gibi riskler de bulunmaktad?r. Dolay?s?yla Marmara Denizi'nin sa?l???na yönelik bütüncül yakla??mlar benimsenmelidir."
"?zleme komitesi kurulmal?d?r"
Toplant?n?n sonuç bildirgesinde, acil durum önerileriyle e?itim ve ara?t?rmayla ilgili önerilere de yer verildi. Acil durum önerileri ?u ?ekilde s?raland?:
"Marmara Denizi'nin tüm çevresi belli bir plan dahilinde koruma bölgesi olarak ilan edilmelidir. Bal?kç?l?k sektörünün ya?ad??? güçlükler ivedilikle takip edilmelidir. Bo?azda meydana gelebilecek kazalara kar?? eylem planlar? olu?turulmal?d?r. Gemilerin dümen kilitlenmesi, pervane k?r?lmas? gibi sorunlar uluslararas? gemicilik ticaretini etkileyebilecektir. At?k sular?n ar?t?ld?ktan sonra denize geri verilmemesi ve sulamada kullan?lmas? sa?lanmal?d?r. Karasal kökenli girdiler, ileri biyolojik ar?t?mdan geçirildikten sonra derin de?arj yap?lmal?d?r. Müsilaj?n zamansal ve mekansal da??l?m? belirlenerek, Marmara k?y?lar?ndaki hareketli platformlarla reaktif oksijen dozlamas?n?n ara?t?r?larak yap?lmas? temin edilmelidir. Mevcut ar?tma tesislerinin ileri ar?t?m teknolojileri ile entegrasyonu sa?lanmal?d?r. Konuyla ilgili bir izleme komitesi kurulmal?d?r."
Sonuç bildirgesinde "e?itim ve ara?t?rmayla ilgili öneriler" ba?l???nda ?u de?erlendirmeler yer ald?:
"100/2000 YÖK Doktora Programlar?'nda denizcilik ve su çal??malar? alanlar?n?n bursiyer say?lar? art?r?lmal?d?r. Bu alanlar, proje ça?r?lar?nda öncelikli kapsama al?nmal?d?r. Ara?t?rmalar?n daha geni? olarak fonlanmas? temin edilmelidir. Marmara Denizi’ne özel çal??taylar düzenlenmeli, akademisyen ve ö?rencilerin düzenli bir araya gelmesine imkan verilmelidir. Ara?t?rmalarda kullan?lan gemilerin oldukça eski olu?u sebebiyle, deniz ara?t?rmalar?yla ilgili gemi ve altyap?lar? desteklenmelidir. Deniz Bilim yüksek lisans ve doktora e?itimi, fark?ndal?k/topluma hizmet çal??malar? ve uluslaras?la?may? da içeren bütünle?ik bir 'Deniz Bilim Yüksekö?retim Stratejisi' ile Türkiye denizlerinin sa?l?kl?, dayan?kl? ve mavi ekonomik kalk?nmay? da destekleyici bir i?levi olmas? sa?lanmal?d?r. Hem sa?l?kl? bir Marmara'ya ula?mak için yeni nesil akademisyenleri yeti?tirmek hem de mavi ekonomiye geçi?i desteklemek için gereken profesyonel insan ihtiyac?, yüksek lisans, doktora, post-doktora e?itimini destekleyici politikalar?n geli?tirilmesi, ulusal ve uluslararas? de?i?im programlar?n?n ö?renci ve akademisyenlikte desteklenmesi yoluyla kar??lanmal?d?r. Küresel ?s?nman?n önümüzdeki y?llarda daha fazla olaca?? göz önüne al?narak model, tahminler ve senaryolara göre di?er bütün faaliyetler hakk?nda önlemler, özel tedbirler al?nmal?d?r. Denizlerimizin korunmas? konusunda okullarda fark?ndal?k çal??malar? ve vatanda?? bilgilendirme çal??malar?n? yapan üniversitelerimizin say?lar? art?r?lmal?d?r. Marmara'ya kom?u belediyeler daha fazla sorumluluk üstlenmeli, özellikle ar?tma ve at?k konusunda yeni düzenlemeleri ve denetlemeleri devreye sokmal?d?r."