Memede bir kitle ele geldi?inde, mutlaka ara?t?r?lmal?d?r
Ak?ll?, hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapi ile hastalar?n ya?am süresini kaliteli olarak basamaklar halinde art?rmak mümkün. Meme Kanseri Fark?ndal?k Ay? sebebiyle ?zmir T?naztepe Üniversitesi T?p Fakültesi T?bbi Onkoloji Uzman?, Avrupa T?bbi Onkoloji Derne?i Üyesi Doç. Dr. ?brahim Petekkaya meme kanseri hakk?nda önemli bilgiler verdi.
Birçok kad?n hayatlar? boyunca meme kanserine yakalanma konusunda endi?e ve korku duymaktad?r. Kansere yakalanmaya yönelik alg? ve endi?e ayn? zamanda koruyucu ve taray?c? sa?l?k davran??lar? geli?tirerek kendi kendine muayeneyi te?vik etmi?tir. Memede ele gelen sertlik, akla ilk olarak kanseri getirmektedir. Meme kanseri belirtileri aras?nda en s?k rastlan?lan bulgu memede kitledir. Bu kitlelerin büyük bir k?sm? iyi huylu tümörlerdir. Bununla birlikte, memede bir kitle ele geldi?inde, mutlaka ara?t?r?lmal?d?r. Meme kanseri belirtisi olabilecek kitleler, solid kitle olarak tan?mlanan içi farkl? bir doku ile dolu olu?umlard?r. Belirtiler;
Memede kist
Solid (kat?) kitle
Meme derisinde kal?nla?ma, ?i?me, renk de?i?ikli?i
Meme ba??nda kal?nla?ma, k?zar?kl?k veya yara olmas?
Memede veya meme ba??nda içeri do?ru çekinti olmas?
Meme ba??nda ak?nt?
Memenin ?eklinde de?i?iklik
Meme ba?lar?n?n pozisyonlar?nda de?i?iklik
Koltuk alt?nda ele gelen bir kitle
Meme kanseri pek çok risk faktörünün etkisiyle olu?uyor
Meme kanseri kad?nlar aras?nda en yayg?n görülen kanser türüdür diyen ?zmir T?naztepe Üniversitesi T?p Fakültesi T?bbi Onkoloji Uzman?, Avrupa T?bbi Onkoloji Derne?i Üyesi Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Meme kanserine zemin haz?rlayan durumlar aras?nda ileri ya?, kal?tsal geçi?, geç menopoz ya?? (55 ya??ndan büyük menopoz olma durumu), cinsiyet, hareketsiz ya?am tarz? ve yanl?? beslenme gibi faktörler bulunmaktad?r. Olumlu yönde ya?am tarz? de?i?iklikleri, kilo verme, sigara ve alkol kullanmama ile tüm meme kanserlerinin %30'u önlenebilir. Sa?l?kl? beslenmenin en kolay ve etkili yolu ise ?üphesiz Akdeniz diyetidir. Günümüzde yo?un ve tempolu ya?am, hormonlu g?dalar, sa?l?ks?z beslenme ve artan alkol tüketimi yüzünden meme kanserine yakalanma oran? artm?? ve yayg?nla?m??t?r. Maalesef birçok kad?n meme kanseri oldu?unu art?k hastal?k çok ilerledi?inde ya da tedavi edilemez bir hale geldi?inde fark etmektedir. Oysaki erken te?hisle meme kanseri tedavisinde kesin bir sonuç al?nabilmektedir.
Cinsiyet: ?üphesiz ki meme kanserine yakalanmak için en önemli etkeni cinsiyet olu?turur. Erkeklerde meme kanseri görülme riski kad?nlara göre 146 kat daha azd?r.
Ya?: Meme kanseri, ergenlik döneminden önce ortaya ç?kmaz. Yirmi ya??ndan önce ortaya ç?kma ihtimali oldukça azd?r, k?rk ya??n üzerindeki kad?nlarda %90-95'lik bir oranda meydana gelir.
Genetik: Ailesinde meme kanseri bulunan bir hastan?n bu hastal??a yakalanma potansiyeli genel ortalamadan 2-3 misli fazlad?r ancak bu durum ki?inin kesin bir ?ekilde hasta olaca??n? anlam?na gelmez, sadece yakalanma ihtimali biraz daha yüksek olmaktad?r.
Daha önce meme kanseri geçirmi? olmak: Meme kanseri sebebi ile tedavi olmu? bir kad?n hastada di?er memenin de kanser olma riski her sene için yakla??k olarak %0,5-1 yükselmektedir. Bu risk grubuna dâhil ki?iler ya?am boyu risk alt?ndad?r. Bu sebeple de sürekli kontrol alt?nda olmal?d?rlar.
Hormonlar: Kimi hormonlar?n ve özellikle de “östrojen” hormonunun meme kanseri üzerindeki etkisi oldukça tart???lan bir husustur. Östrojenin özel olarak kansere yol açt??? söylenemez. Fakat hali haz?rda mevcut olan bir meme kanseri, östrojen etkisiyle çok h?zlanmaktad?r.
Erken görülen adet: Özellikle 12-13 ya? öncesi adet görmeye ba?layan kad?nlarda, hayat boyu meme kanseri riski, daha geç adet olan ki?ilere nazaran iki kat fazla olmaktad?r.
Do?um: ?lk do?um ya?? meme kanseri riski bak?m?ndan önem te?kil eder. ?lk do?umunu 18 ya??nda ya da daha erken ya?larda gerçekle?tiren kad?nlarda meme kanseri ihtimali, hiç do?um yapmayanlar?n neredeyse yar?s?ndan daha az olmaktad?r. Hiç do?um yapmamak kanser riskini art?ran etkenlerdendir. ?lerleyen ya?larda çocuk do?urmak da ya?a göre riski art?ran nedenlerdendir.
Beslenme düzeni ve ?i?manl?k: Özellikle a??r? kalorili beslenme düzeninin meme kanseri ile ba?lant?s? üzerinde oldukça fazla durulmu?tur. Meme kanserine yakalanm?? hastalar?n ço?unlukla kilolu ve iri yap?l? olduklar? gözlenmektedir.”
Her 8 kad?ndan birine meme kanseri tan?s? konuluyor
Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Meme kanserinin dünyada oldu?u gibi Türkiye'de de kad?nlarda görülen her dört kanserden birini olu?turmaktad?r ve her 8 kad?ndan birine meme kanseri tan?s? konulmaktad?r. Meme kanseri tek bir hastal?k de?ildir. Meme kanseri, tedavileri birbirinden farkl?l?klar arz eden alt türlere sahip bir hastal?k grubudur. Do?ru tedavi için hangi meme kanseri çe?idi ile kar?? kar??ya olundu?u bilinmelidir. Geli?mi? ülkelerde al?nan önlemlerle meme kanseri s?kl???n?n azald??? görülürken Türkiye'de meme kanserinin son 25 y?lda 3 kat?na yak?n bir oranda artt???na dikkat çekilmelidir.
"Her y?l yakla??k 25 bin kad?na meme kanseri tan?s? konan ülkemize dair bir di?er gerçek de Bat?l? ülkelere k?yasla meme kanseri görülme ya??n?n daha dü?ük olmas?d?r. Türkiye'deki her 5 meme kanseri hastas?ndan biri 40 ya??n alt?nda, en genç hastam?z ise 17 ya??ndad?r. 50 ya? alt? meme kanseri oran? ülkemizde yüzde 50'ye yak?n oranlar göstermektedir. Amerika'da ise meme kanseri tan?s? alan hastalar?n %25'i 50 ya??n alt?nda, %5'ten az bir oranda ise 40 ya? alt?nda görünmektedir.”
Metastatik meme kanseri nedir?
Tüm metastatik kanserlerde kanser hücreleri, kanserin olu?tu?u doku d???nda ba?ka organlara sirayet edip oralara da yerle?mektedir diyen Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Buna metastaz diyoruz. Metastatik meme kanserinde de meme kanseri hücreleri meme d???nda akci?er, karaci?er, kemik gibi organlarda kendisini gösterir. Kanserlerde yay?l?m derecesi yani evresi, kanseri nas?l tedavi edilece?ine karar vermede, uygulanacak tedavilerin öngörülen ba?ar?s?n? öngörmekte ve hastan?n ortalama beklenen ya?am süresinin tahmininde son derece önemlidir.
Meme kanseri tan?s? alan hastaya kanserin yayg?nl???n?n saptanmas? amac? ile PET-BT, USG, MRI, Tomografi gibi görüntüleme yöntemleri yap?l?r. Bu görüntüleme yöntemleri ile kanserin, farkl? bir organa s?çrad??? tespit edilirse, bu duruma 4. evre yani metastatik meme kanseri denir. Ayr?ca erken evre meme kanseri tan?s? alm?? ve tedavi edilmi? bir hasta tedaviden sonra erken dönemde veya ileri y?llarda yenileyebilir. Bu yenileme daha önce ameliyat oldu?u meme ve/veya koltuk alt?nda bölgesel yineleme (lokal nüks), tekli ya da çoklu organlar?n metastaz? (kemik, karaci?er, akci?er, beyin) ?eklinde olabilir.”
Meme sa?l???nda birçok farkl? te?his yöntemi bulunuyor
Meme sa?l???nda birçok farkl? te?his yöntemin bulundu?unun alt?n? çizen Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Bunlar?n birbirlerine farkl? üstünlükleri olmakla birlikte birkaç?n?n birlikte yap?lmas? ile erken te?his olas?l??? artmaktad?r. Genel olarak önerilen, her kad?n?n her adet döneminde kendi kendisini muayene etmesi, her y?l uzman bir hekime muayene olmas? ve 40 ya??ndan sonra her y?l mamografi çektirmesidir. Meme ultrasonografisi en s?k kullan?lan görüntüleme yöntemlerinden birisidir.
Tüm ya?lardaki kad?nlarda kullan?labilir. Özellikle genç kad?nlar?n meme dokusu daha yo?un oldu?u için mamografi yerine tercih edilir. Ultrasonun hiçbir zararl? etkisi yoktur; bu nedenle gebelerde de kullan?labilir. Her kad?n?n ayda bir kere kendi kendini muayene etmesi ve y?lda bir kere (en az 2-3 y?lda 1 kere) detayl? meme tarama testlerini yapt?rmas? hastal???n ilerlemeden önüne geçilebilmesi aç?s?ndan son derece önem arz ediyor.”
Do?ru tedavi için meme kanseri çe?idi bilinmeli
Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Meme kanserinde kemoterapi, ameliyat öncesi tümörü küçültme amaçl? (neoadjuvan), ameliyat sonras? hastal???n yineleme riskini azaltma amaçl? (adjuvan) ya da ileri evre (metastatik) hastal?kta ya?am sürelerini veya ya?am kalitesini art?rma amaçl? uygulanmaktad?r. Bu grup hastalarda, kemoterapi ve hormonal tedaviler tek ba?lar?na yetersiz kalabilirler. Bu uyar?c?lar? susturmaya yönelik geli?tirilen ak?ll? ilaçlar, kemoterapi ve hormonal tedavinin etkisini art?rmaktad?r. Meme kanseri hücrelerinde Her2 reseptör dedi?imiz hücreye büyüme uyar?s? veren mekanizmalar için geli?tirilen ak?ll? ilaçlar kullan?l?r. Dünyada ve ülkemizde kullan?lmakta olan bu grup ilaçlar? özellikle ileri evre meme kanseri hastalarda kullanabiliyoruz.
15 y?l öncesine kadar klasik kemoterapi ilaçlar? ve hormonal tedavi d???nda meme kanserli hastalar?m?z için ba?ka bir tedavi seçene?i yok iken günümüzde yeni ve daha etkin kemoterapi ilaçlar?, hedefe yönelik ilaçlar (ak?ll? ilaçlar), yeni hormonal tedavi ilaçlar? ve bu ilaçlar?n birlikte kullan?m?n?n getirdi?i ba?ar?lar son derece yüz güldürücüdür. Artan tedavi seçenekleri, cerrahi öncesi (neoadjuvant tedavi), cerrahi sonras? (adjuvant tedavi) ve ileri evre hastal???n tedavilerinde son derece ba?ar?l? sonuçlar? beraberinde getirmi?tir.
Tümörlerin, ba????kl?k sisteminin gözetiminden çe?itli mekanizmalar? (CTLA-4, PD1 ve PD-L1) kullanarak nas?l kaçt??? bulunmu?tur ve bu mekanizmalar üzerine etkili ilaçlara immünoterapiler denilmektedir. Bu ilaçlar, kanser hücrelerini direk öldürmek veya hedef almak yerine, hastan?n ba????kl?k sistemini destekleyerek, ba????kl?k sisteminin görevini yerine getirmesini sa?lamaya çal??maktad?r.”
Onkoloji alan?nda rehabilitasyon programlar? çok önemli
Onkoloji alan?nda rehabilitasyon programlar? son derece önemlidir vurgusu yapan Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Meme kanseri tan?s? konan ve cerrahi müdahale ile meme dokusunun bir k?sm?n? veya tamam?n? yitiren hastalar rutin psikolojik rehabilitasyon, fiziksel rehabilitasyon programlar?na (omuz k?s?tl?l??? ve lenf ödem tedavisinde masaj) al?nmal?d?r. Tedavileri tamamlanm?? veya tedavi süresince arzu eden hastalar, cinsel rehabilitasyon programlar?na dahil edilmeli bu konuda e?leri ile birlikte de?erlendirilmelidir.”
Günümüzde, “one size fit all” yani “tüm hastalar için tek bir tedavi yöntemi” modeli terk edilmi?, yerini “bireye özgü tedaviler”e b?rakm??t?r diye ifade eden Doç. Dr. ?brahim Petekkaya: “Bu sayede, hastalarda daha etkin tedaviler ile ba?ar? ?ans? artm??, istenmeyen yan etkilerden uzakla??lm??t?r. Art?k hastalar?m?za ak?ll? ilaçlar, hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapi ile ömürlerine ömür katmaktay?z ve ya??m süresini kaliteli olarak basamaklar halinde artt?rmaktay?z.”
Covid-19 döneminde hastalar onkologlar?yla ileti?imde olmal?
Kanser tedavisi gören ve kanserden kurtulan ki?ilerin, özellikle ba????kl?k sistemi zay?f olanlar?n, muhtemelen koronavirüsün sa?l?klar? üzerindeki potansiyel etkisi konusunda endi?eli olduklar?n?n fark?nday?z diyen Doç. Dr. Petekkaya: “Hastalar, kendilerini enfeksiyondan koruma seçeneklerini tart??mak için onkologlar? ve sa?l?k ekipleriyle konu?arak tavsiye almal?d?r. Var olan kemoterapi seçeneklerini evde kemoterapi haplar?na çevirebiliriz. Tabi bu maalesef her hasta için uygun bir seçenek gibi olmayabilir bu nedenle kendi doktoru ile ileti?ime geçmelerini öneririz.”